Trần Thái Tông (chữ Hán: 陳太宗 9 mon 7 năm 1218 – 5 mon 5 năm 1277), tên khai sinh là nai lưng Cảnh (陳煚), là vị hoàng đế trước tiên của Hoàng triều trằn nước Đại Việt. Ông duy trì ngôi từ thời điểm ngày 10 tháng 1 năm 1226 tới ngày 30 tháng 3 năm 1258, sau đó làm Thái thượng hoàng cho đến khi qua đời năm 1277.
Bạn đang xem: Thái sư đầu tiên của nhà trần
Trần Cảnh sinh ra vào thời Lý, quê sống làng Tức mang (Thiên Trường). Lên 7 tuổi, ông được fan chú họ, Điện tiền lãnh đạo sứ nai lưng Thủ Độ tiến cử làm đưa ra hậu bao gồm chi ứng cục, hầu hạ cho thiếu phụ hoàng nhỏ dại tuổi Lý Chiêu Hoàng. Thời điểm cuối năm 1225 – đầu năm mới 1226, trần Thủ Độ buộc Lý Chiêu Hoàng cưới với nhường ngôi mang đến Trần Cảnh, tức nhà vua Trần Thái Tông. Tân nhà vua mời phụ thân là è cổ Thừa làm Thái thượng hoàng, è cổ Thủ Độ làm cho Thái sư, lại phong Chiêu Hoàng làm cho Chiêu Thánh Hoàng hậu.12 năm sau, è cổ Thủ Độ nghiền Thái Tông phế truất Chiêu Thánh vị không sinh được bạn kế vị, cùng lập chị Chiêu Thánh là Thuận Thiên lên thay. Thuận Thiên vốn là bà xã của anh Thái Tông là è Liễu, cùng khi ấy đang xuất hiện thai với nai lưng Liễu 3 tháng. Việc này đã khiến cho Trần Liễu nổi loạn ở sông Cái, nhưng cuối cùng bị thất thế, trần Thủ Độ ý muốn giết tuy vậy Thái Tông can thiệp, tha bị tiêu diệt cho anh mình.
Cùng với Thượng hoàng è Thừa (mất năm 1234) và Thái sư trằn Thủ Độ (mất năm 1264), trần Thái Tông đã tiến hành cải tổ giải pháp pháp, hành chính, đồng thời khuyến khích nông, yêu quý nghiệp và phát triển nền giáo dục đào tạo Tam giáo đồng nguyên. Ông cũng chế tạo quân đội dạn dĩ và ngăn chặn quân Chiêm Thành cướp phá mạn nam.Theo bên chép sử Lê Tung đời Lê sơ: "chế độ công ty Trần vì chưng đấy hưng thịnh".Trong thời gian đó, trên hướng phía bắc Đại Việt, dân tộc bản địa Mông Cổ vẫn trỗi dậy thành một đế quốc quân sự chiến lược lớn. Năm 1258, tướng mạo Mông Cổ Uriyangqatai mang quân tấn công Đại Việt. è cổ Thái Tông trực tiếp lãnh đạo loạn lạc và ở đầu cuối đã vượt mặt người Mông Cổ.Không thọ sau chiến thắng, ông nhường ngôi đến Thái tử Hoảng, tức nhà vua Trần Thánh Tông, với được tôn làm Hiển Nghiêu Thánh Thọ thái thượng hoàng Đế (顯堯聖壽太上皇帝). Thượng hoàng vẫn có tác động lớn tới sự việc triều chính cho tới khi mất năm 1277.Ông còn là một thiền sư Phật giáo, sẽ truyền dạy kinh nghiệm tu hành của chính mình qua các tác phẩm Khóa lỗi lục, Thiền tông chỉ nam, ghi chú Kinh Kim cương cứng Tam muội và Lục thời sám ân hận khoa nghi. Ông được xem như là người có tác động lớn tới sự hình thành Thiền phái Trúc Lâm – giáo hội thống nhất đầu tiên của đạo phật tại việt nam – vào thời điểm cuối thế kỷ XIII.
Thân thế
Trần Thái Tông nguyên thương hiệu thật là Trần tình nhân (陳蒲) sau biến thành Trần Cảnh (陳煚), những sách sử trung quốc gọi là nai lưng Nhật Cảnh (陳日煚) hoặc trần Quang Bính (陳光昺), quê ở mùi hương Tức mặc (nay là phường Lộc Vượng, tp Nam Định).Ông sinh ngày 16 mon 6 năm Mậu Dần, niên hiệu loài kiến Gia sản phẩm 8 thời Lý Huệ Tông (tức ngày 9 tháng 7 năm 1218), là con trai thứ hai của quan tiền Nội thị phán thủTrần Thừa, người mẹ ông là Thuận Từ thê thiếp Lê thị.
Sách Đại Việt Sử ký kết Toàn thư, bởi sử quan liêu Ngô Sĩ Liên soạn năm 1479 đời Lê Thánh Tông, bộc lộ ông có những thiết kế "mũi cao, mặt rộng, giống hệt như Hán Cao Tổ".Khi nai lưng Cảnh sinh ra, trần Thừa thuộc em là Thái úy trần Tự Khánh đã cố gắng quyền thao túng triều đình đơn vị Lý. Bởi sinh ra địa điểm thứ hai, nên ông còn được gọi là Trần Nhị Lang (陳二郎).
Lên ngôi
Trần Cảnh ra đời và béo lên thời điểm họ nai lưng đang vậy quyền bính vào triều đình đơn vị Lý, với trụ cột là chú ruột è cổ Tự Khánh. Sau khoản thời gian Trần tự Khánh mất (1223), một bạn chú họ của ông là trần Thủ Độ (em họ è cổ Thừa) được phong chức Điện tiền chỉ huy sứ, thống trị lực lượng cấm vệ hoàng cung. Năm 1225, Lý Huệ Tông truyền ngôi cho con gái 7 tuổi là Chiêu Thánh, tức vua Lý Chiêu Hoàng. Trằn Thủ Độ tiến cử è Cảnh, dịp đó mới 8 tuổi, làm đưa ra hậu chủ yếu chi ứng cục hầu hạ trong cung. Nai lưng Cảnh trạc tuổi cùng với Chiêu Hoàng, được bà rất quý mến, gần gũi và tốt trêu đùa.Trần Thủ Độ vẫn lợi dụng điều đó để dàn xếp hôn nhân gia đình giữa Chiêu Hoàng với trằn Cảnh, tiếp đến ép Chiêu Hoàng truyền ngôi mang đến chồng.Sách Đại Việt Sử ký kết Toàn thư nhắc rằng:
... Một hôm, Cảnh lúc đó mới lên 8 tuổi, đề nghị giữ vấn đề bưng nước rửa, nhân cố vào hầu bên trong. Chiêu Hoàng trông thấy làm cho ưa, mỗi khi chơi đêm phần đa cho gọi Cảnh cho cùng chơi, thấy Cảnh ở trong phần tối thì thân mang lại trêu chọc, hoặc núm lấy tóc, hoặc vực lên bóng. Có một hôm, Cảnh bưng chậu thau nước hầu, Chiêu Hoàng cọ mặt lấy tay vốc nước ngã ướt cả khía cạnh Cảnh rồi cười trêu, cho đến lúc Cảnh bưng khăn trầu thì mang khăn ném cho Cảnh. Cảnh không dám nói gì, về nói ngầm với Thủ Độ. Thủ Độ nói: "Nếu thực như thế thì bọn họ ta thành hoàng tộc tuyệt bị khử tộc đây?"
Lại một hôm, Chiêu Hoàng lại đem khăn trầu ném cho Cảnh, Cảnh lạy rồi nói: "Bệ hạ có tha tội mang đến thần không? Thần xin vâng mệnh". Chiêu Hoàng cười với nói: "Tha tội mang đến ngươi. Nay ngươi vẫn biết nói khôn rồi đó". Cảnh lại về nói với Thủ Độ. Thủ độ sợ việc bị lộ thì bị thịt cả, bấy giờ bắt đầu tự đem gia nằm trong thân phù hợp vào vào cung cấm. Thủ Độ cho tạm dừng hoạt động thành và các cửa cung, sai fan coi giữ, những quan vào chầu ko được vào. Thủ Độ loan báo rằng: "Bệ hạ đã có ông chồng rồi".
Ngày 21 tháng 10 năm Ất Dậu (tức ngày 22 tháng 11 năm 1225) Chiêu Hoàng xuống chiếu dường ngôi cho Trần Cảnh.Ngày 11 mon 12 năm ấy (tức 10 tháng một năm 1226), Chiêu Hoàng trao hoàng bào đến Trần Cảnh ở năng lượng điện Thiên An.Nhà Lý dứt sau 216 năm tồn tại. Trần Cảnh đăng vương Hoàng đế, trường đoản cú xưng là Thiện Hoàng (善皇), sau biến đổi Văn Hoàng (文皇) cùng được quần thần khuyến mãi tôn hiệu Khải Thiên Lập cực Chí Nhân Chương Hiếu nhà vua (啓天立極至仁彰孝皇帝). Sử sách hotline ông là è Thái Tông (陳太宗).Sau này, năm 1237, sau thời điểm dẹp được loạn Hoài vương trằn Liễu, è cổ Thái Tông được dưng thêm tôn hiệu là Thống Thiên Ngự rất Long Công Hậu Đức hiền đức Công Hựu Thuận Thánh Văn Thần Vũ Hiếu Nguyên nhà vua (綂天御極隆功厚德顯功佑順聖文神武孝元皇帝).
Sau đó, trằn Thủ Độ lập kế bức tử nhạc phụ ông là đơn vị sư Huệ quang quẻ (Lý Huệ Tông trước đây) nhằm dẹp trừ hậu họa.
Hoàng đế Đại Việt
Sau lúc lên ngôi, ông cử nai lưng Thủ Độ làm Quốc thượng phụ (国尚父) ráng toàn quyền chấp chính. Trần Thủ Độ sẽ bận tiến công dẹp ở bên ngoài, lại tự nghĩ rằng mình vốn mù chữ, buộc phải thuyết phục tân nhà vua mời phụ thân là nai lưng Thừa ra làm cho nhiếp chính.Đề xuất này được triều đình đồng ý, và trong tháng 10 âm kế hoạch năm 1226 Thái Tông tôn nai lưng Thừa có tác dụng Thái thượng hoàng.Còn è Thủ Độ được duy trì chức Thái sư thống quốc hành binh vụ chinh thảo sư.
Dưới triều đại của mình, trần Thái Tông đã sử dụng những niên hiệu con kiến Trung (建中 mon 2 âl năm 1225 – mon 7 âl năm 1237), Thiên Ứng bao gồm Bình (天應政平 tháng 7 âl năm 1232 – tháng 2 âl năm 1251) và Nguyên Phong (元豐 mon 2 âl năm 1251 – mon 2 âm lịch1258).
Chính sách trị nước
Trong 9 năm đầu thời vua Thái Tông, Thượng hoàngTrần Thừanắm quyền quản lý chính sự. Sau khi thượng hoàng mất (1234), trằn Thủ Độ được phong chứcThống quốc Thái sư, trở thành người có ảnh hưởng lớn nhất mang đến các chế độ của hoàng đế. Từ năm 1226 mang lại 1258, với sự giúp đỡ của thượng hoàng, Thái sư và những đại thần, trần Thái Tông đã phát hành nhiều phương án về gớm tế, nông nghiệp, giáo dục, văn hóa truyền thống và luật pháp để củng nỗ lực nền cai trị của triều Trần.
Quan chế
Sau lúc lên ngôi, hoàng đế Trần Thái Tông đã định lại quan liêu chế Đại Việt. Từ trên đây có khối hệ thống quan lại gồm các văn võ đại thần (Tam thái, Tam thiếu, Thái úy, bốn mã, tứ đồ, tư không), tể tướng (được thêm danh hiệu là Tả hữu tướng quốc Bình chương quân quốc trọng sự), sản phẩm tướng (được thêm thương hiệu là Tham tri chính sự, nhập nội hành khiển, hoặc Tả phù hữu bật), các chức quan lại văn vào triều (Thượng thư những bộ, Tả hữu tham tri, Tả hữu gián nghị, Trung thư thị lang, Thị lang các bộ, Tả hữu ty lang trung, Viên nước ngoài lang, Ngự sử đại phu, Ngự sử trung tướng,...), quan võ trong triều (Phiêu kỵ thượng tướng quân, Cấm vệ thượng tướng quân, Kim ngô đại tướng quân, Võ vệ đại tướng quân, Phó đô tướng mạo quân,...), quan văn địa phương (An đậy sứ, Tri phủ, Thông phán, Thiêm phán,...), quan lại võ địa phương (Kinh lược sứ, phòng ngự sứ, Thủ ngự sứ, Quan liền kề sứ, Đô hộ, Đô thống, Tổng quản,...).Vua Thái Tông còn để lệ: cứ 15 năm thì xét để mắt tới quan lại 1 lần, cứ 10 năm thì thăng lên 1 tướng cho những quan, và cứ 15 năm thì thăng lên 1 chức. Phòng ban nào bị thiếu hụt chức phó, thì fan giữ chức chánh đã kiêm nhiệm chức phó; còn ví như thiếu cả chánh lẫn phó thì cử quan tiền khác làm tạm 1 thời gian, mang đến kỳ xét để mắt mới đồng ý cho làm chức đó.
Mùa xuân năm 1250, trần Thái Tông cho đổi Đô vệ tủ (cơ quan liêu coi việc kiện tụng trong phòng nước) có tác dụng Tam ty viện (tức ba viện Phụng tuyên, Thanh túc, Hiến chính), cử Ngự sử trung tướng Lê Phụ Trần canh chừng Tam ty viện.
Cũng tự triều nai lưng Thái Tông, bên Trần có truyền thống lâu đời chọn bạn tôn thất có tác dụng Tả hữu tướng mạo quốc Bình chương quân quốc trọng sự, tín đồ ngoài hoàng tộc mặc dù có tốt đến mấy vẫn không được giữ chức đấy. Trong thời kỳ này, vua và bè đảng tôi duy trì quan hệ cực kỳ gần gũi, thân mật, ít đặt nặng lễ nghi. Khi tất cả yến tiệc, các quan uống cho say ngừng rồi vùng dậy nắm tay nhau cùng hát. Sử gia Ngô Sĩ Liên vẫn bình luận: "Xem vậy đủ thấy, mặc dù bấy tiếng vua tôi thuộc vui, không gò bó vào lễ pháp, cũng là vấn đề giản dị, hóa học phát của phong tục, nhưng không còn chừng mực gì nữa. Hữu Tử nói: "Biết được hòa đồng rồi hòa đồng, cơ mà không đem lễ nhưng tiết chế, thì cũng chẳng thể làm được"... Kỷ cương của triều đình nhằm đâu?".
Trước đây, triều Lý không có quy chế cụ thể về vấn đề cấp bổng lộc đến quan lại, chỉ tất cả quan giữ hình ngục là được trả lương mặt hàng năm. Đến năm 1236 nhà vua Trần Thái Tông đặt lệ cung cấp lương bổng đến bá quan lại văn võ trong triều, ko kể địa phương và các quan coi cung thất, lăng tẩm. Năm 1244 ông lại đặt thêm chính sách lương bổng cho những quan túc vệ. Sĩ phu đời Nguyễn, Phan Huy Chú trong bộ Lịch triều hiến chương nhiều loại chí có bình luận: "Chính sự nhà Trần thao tác làm việc này là cực kỳ phải, thực rất rất đáng khen".
Tháng 5 âl năm 1254, vua Thái Tông ban tía quy định về dạng hình áo mũ, xe kiệu và số fan hầu của vương vãi hầu, văn quan, võ tướng: "Từ tông thất cho đến quan ngũ phẩm phần nhiều được đi kiệu, chiến mã và võng. Tôn thất thì kiệu đầu đòn chạm phượng sơn son, tướng tá quốc thì kiệu đầu đòn chạm vẹt sơn đen, lọng tía; tự tam phẩm trở lên thì kiệu đầu đòn va mây, lọng xanh; từ tứ phẩm đến lục phẩm thì kiệu đầu đòn bởi dầu; ngũ phẩm trở lên thì lọng xanh; lục thất phẩm thì lọng giấy đen. Người theo hầu nhiều thì 1.000 người, ít thì 100 người".
Hành chính, chính sách pháp
Tháng 8 âm kế hoạch năm 1228, trằn Thủ Độ, è Thái Tông cho bình chọn dân đinh trên Thanh Hóa.Hai ông duy trì chính sách của triều Lý, sai các quan địa phương lập sổ ngôi trường tịch nhằm thống kê con số trai tráng, tín đồ già, bạn bệnh tật, bạn đi phiêu bạt, người đến định cư, tín đồ đã có tác dụng quan văn, quan tiền võ, binh sĩ, thư lại sống mỗi làng. Vào sổ ngôi trường tịch, dân gian được tạo thành các thể loại như tè hoàng nam (nam giới 18-20 tuổi), đại hoàng phái mạnh (nam giới trên 20 tuổi), lão (người già 60 tuổi), long lão (người rộng 60 tuổi).Chính sách này góp triều đình nắm bắt dân số, tiện đến việc thống trị nhân khẩu, thuế má, tuyển mộ lính tráng và đụng viên cả nước chống ngoại xâm.
Tháng 2 âm lịch năm 1242, trần Thái Tông phân chia Đại Việt làm 12 lộ; mỗi lộ gồm nhiều xã hòa hợp thành. Triều đình đặt ra 2 chức quan tiền văn là An lấp chánh, phó sứ để trấn thủ những lộ. Bên dưới An đậy sứ có các chức đại tứ xã (mang hàm từ bỏ ngũ phẩm trở lên), tiểu bốn xã (hàm từ lục phẩm trở xuống) làm chủ 3-4 xã; từng xã vày quan thôn chánh cùng xã giám quản ngại lý.
Đối với tởm đô, năm 1231, è Thái Tông phân chia Thăng Long làm cho 61 phường. Ông còn lập Ty Bình tệ bạc làm cơ quan quản lý hành bao gồm của khiếp sư. Đồng thời, Thái Tông tu chỉnh vòng thành ngoài cùng của Thăng Long (thành Đại La) với giao việc canh gác 4 cửa thành mang lại quân Tứ sương. Bên trong Hoàng thành nhà vua xây thêm nhiều cung điện mới ở phía đông và phía tây, vượt trội là cung Thánh trường đoản cú (nơi ở của thượng hoàng) cùng cung quan liêu triều (nơi sinh sống của hoàng đế).
Tháng 3 âm kế hoạch năm 1230, vua Thái Tông không nên nghiên cứu lao lý thời Lý, rồi biên soạn ra bộ qui định Quốc triều thông chế gồm đôi mươi quyển.Ngày ni sách này đã bị thất truyền.<37> mặc dù nhiên, theo ghi nhận trong sách lịch triều hiến chương các loại chí của Phan Huy Chú, chính sách Nhà trần quy định các tội phạm trộm, cướp nên xăm lên trán 2 chữ "phạm đạo" và bồi hoàn cho nàn nhân; người nào tái phạm sẽ ảnh hưởng cắt tay, cắt chân hoặc mang đến voi giày.<38> tín đồ đào ngũ ngoài quân đội cũng trở thành chặt ngón chân hoặc mang đến voi đạp chết.<39> Đại Việt Sử ký Toàn thư cũng chép bài toán nhà vua khuyến nghị hình phạt đối với người bị tội khổ sai, theo đó phạm nhân tội nhẹ thường niên phải cày 3 mẫu mã ruộng công tại thôn Nhật Cảo (nay nằm trong Thái Bình) và dâng 300 thăng thóc; còn phạm nhân tội nhẹ đề nghị đi nhổ cỏ tại Phượng Thành (Thăng Long) dưới sự đo lường và thống kê của quân Tứ sương.
Văn hóa – giáo dục
Năm 1227, hoàng đế Thái Tông khôi phục lệ hội thề đền Đồng Cổ (nay thuộc làng yên ổn Thái, Hà Nội) tự thời Lý. Theo đó ngày 4 tháng 4 âm lịch mỗi năm, Tể tướng thuộc bá quan liêu phải tập trung trước đền rồng thần Đồng Cổ nhằm tuyên thệ rằng: "Làm tôi tận trung, làm quan trong sạch, ai trái thề này, thần minh giết mổ chết". Phần đa viên quan ko dự nên đóng vạc 5 quan tiền.
Trần Thái Tông còn là 1 trong những cư sĩ chiêu mộ đạo của Phật giáo.Năm 1231, ông và thượng hoàng hạ chiếu mang đến dựng tượng bái Phật ở các quán trạm trong nước.Sử quan liêu đời Lê-Trịnh là Ngô Thì Sĩ trong sách Việt sử tiêu án sẽ lý giải xuất phát của bài toán này rằng: "Tục nước ta: vị nắng bức, yêu cầu lập ra các đình cửa hàng ở dọc mặt đường cho hành khách nghỉ ngơi, kị nắng. Lúc Vua còn hàn vi, thường xuyên vào nghỉ ở một cái đình, bao gồm thày tăng bảo rằng: "Cậu bé xíu này ngày sau nên đại quý", nói rồi, trù trừ thày tăng ấy đi đâu mất, cho nên vì thế đến lúc bấy giờ phàm chỗ nào có tiệm trạm phần nhiều tô vẽ tượng Phật".
Tháng 4 âm lịch năm 1248, trần Thái Tông mang đến xây mong Lâm ba ở miếu Chân Giáo, chạy qua hồ nước Ngoạn Thiềm, tới tiệm Thái Thanh và cung Cảnh Linh (Thăng Long), sử bên Lê diễn tả là "cực kỳ tráng lệ". Nhà vua cũng không nên tu sửa chùa Diên Hựu vào khoảng thời gian 1249.
Đối cùng với đạo Lão, Đại Việt Sử ký Toàn thư kể nhà vua từng nhờ vào đạo sĩ cung Thái Thanh là Thậm mong tự cho mình, kết quả ứng nghiệm, hậu cung bao gồm thai có mặt hoàng tử lắp thêm 6 – Chiêu Văn vương trần Nhật Duật.
Hoàng đế è Thái Tông cũng có nhiều đóng góp mang lại sự vững mạnh của nền giáo dục và đào tạo Nho giáo. Từ năm 1232 mang đến 1239, ông đang tổ chức những khoa thi Thái học viên (lần đầu hồi tháng 2 âm định kỳ năm 1232; lần hai trong tháng 2 âm định kỳ năm 1239) để tuyển nho sĩ giỏi ra góp nước. Những người thi đỗ được phân theo 3 hạng vào tam giáp (đệ tốt nhất giáp, đệ nhị giáp và đệ tam giáp); chẳng hạn, kỳ thi năm 1232 có Trương khô giòn và giữ Diễm đỗ đầu, trúng đệ nhất giáp; Đặng Diễn với Trịnh Phẫu trúng đệ nhị giáp; è Chu Phổ trúng đệ tam giáp.
Tháng 8 âm định kỳ năm 1236, Thái Tông cho những nho sinh thi đỗ vào hầu vua, bài toán này sau biến đổi lệ. Tháng 10 âm lịch thuộc năm, ông lập Quốc tử viện làm nơi học của con trẻ của mình các văn thần, tụng thần; rước Phạm Ứng Thần có tác dụng Thượng thư tri Quốc tử viện.
Năm 1247, Thái Tông đặt lệ thi rước Tam khôi có 3 fan đỗ đầu là trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa (trên thái học tập sinh) và cơ chế cứ 7 năm mở 1 khoa thi. Mon 2 âm kế hoạch năm 1247, đơn vị vua mở khoa thi Tam khôi đầu tiên, mang được Trạng nguyên Nguyễn Hiền, Bảng nhãn Lê Văn Hưu, Thám hoa Đặng Ma La cùng 48 Thái học viên (trong đó, Lê Văn Hưu chính là người sẽ soạn cỗ quốc sử trước tiên của nước ta – Đại Việt sử ký và dơ lên Thượng hoàng trần Thái Tông, vua trần Thánh Tông năm 1272).Mùa xuân năm 1256, Thái Tông mở khoa thi Tam khôi lắp thêm hai, đồng thời đặt lệ đem 2 trạng nguyên: 1 khiếp trạng nguyên dành riêng cho các lộ phía bắc cùng 1 trại trạng nguyên dành cho Thanh Hóa và nghệ an để khuyến khích câu hỏi học nghỉ ngơi phương nam. Khoa này chấm đỗ 47 người.
Bên cạnh việc triển khai các khoa thi Nho học, è Thái Tông cũng tổ chức thi Tam giáo trong thời điểm tháng 8 âm định kỳ năm 1247 để lựa chọn người tiếp liền 3 đạo Phật, Nho với Lão có tác dụng quan.Ngô Thì Sĩ đã nhận xét về nền khoa cử thời vua Thái Tông rằng: "điều lệ khoa thi ngày thêm đầy đủ, ân điển ngày một long trọng, sống đó mới sản xuất lắm nhân tài, đối với triều Lý thịnh rộng nhiều".
Tháng 6 âm định kỳ năm 1253, è Thái Tông không nên dựng Quốc học tập viện, trên đây bao gồm tượng thờ Chu Công Đán, Khổng Tử, táo bạo Tử với tranh bái Thất thập nhị hiền hậu (72 môn sinh của Khổng Tử). Mon 9 âm định kỳ năm này, ông triệu tập sĩ phu nội địa về Quốc tử viện giảng Ngũ kinh, Tứ thư.
Kinh tế
Để nâng cao nền tài chính Đại Việt vốn vẫn suy thoái từ cuối thời Lý, vua Thái Tông phát hành một nhiều loại thuế bắt đầu (thuế thân), được tiến công dựa trên diện tích ruộng của mọi cá nhân dân.Mức thuế thân được quy định là một quan tiền so với người có 1-2 chủng loại ruộng (tức khoảng từ 3600 cho 7200 m2), 2 quan so với người gồm 3-4 mẫu, cùng 3 quan so với người có ít nhất 5 mẫu. Triều đình còn thu thuế ruộng ở những mức độ không giống nhau tùy theo phân nhiều loại ruộng (ruộng tứ nhân; ruộng công - gồm ruộng quốc khố với ruộng thác điền). Thuế các loại ruộng thường được tính bằng thóc, ví dụ điển hình mức thuế ruộng tứ nhân là 100 thăng thóc trên một mẫu.Ngoài ra, sách Khâm định Việt sử Thông giám cương cứng mục (sử quan thời trường đoản cú Đức soạn) còn chứng dẫn An phái nam tức sự (tập thơ của sứ giả đơn vị Nguyên è Phu mô tả chuyến hành trình Đại Việt năm 1293) cho thấy triều nai lưng áp thuế cùng với trầu cau, dầu thơm và mọi mặt hàng rau quả, thủy sản.
Cuối năm 1226, triều đình Thái Tông cơ chế "cho dân gian dùng tiễn "tỉnh bách" từng tiễn là 69 đồng. Chi phí nộp mang đến nhà nước (tiễn "thượng cung") thì từng tiễn là 70 đồng" (theo Đại Việt Sử ký kết Toàn thư).Đây được xem như là lần trước tiên sử sách Việt Nam đánh dấu quan hệ giữa những đơn vị chi phí tệ.
Nhà vua với Trần Thủ Độ vô cùng chú trọng mang đến thủy lợi-nông nghiệp. Ngày xuân năm 1231, ông sai hoạn quan Nguyễn Bang ly đôn đốc quân bản phủ đào kênh Trầm, kênh Hào từ Thanh Hóa cho tới Diễn Châu. Bang ly đã hoàn tất công việc và được Thái Tông phong tước Phụ Quốc thượng hầu.Năm 1248, Thái Tông không đúng đào sông Mã, sông Lễ cùng đục núi Chiếu Bạch nghỉ ngơi Thanh Hóa, tạo ra thành một con kênh chạy dài theo hướng bắc nam, dài thêm hơn 8 km từ sông Hoạt (chỗ ngay cạnh Cầu Cừ) cho sông Lèn (làng Bình Lâm) nhằm mục tiêu tiêu nước trường đoản cú Tống Giang (Hà Trung, Thanh Hóa). Đến năm 1256, nhà vua sai vét sông Tô định kỳ để hỗ trợ giao thông, đồng thời tạo nguồn tưới tiêu cho những địa phương quanh kinh thành.
Công tác đê điều đã có được bước phát triển mới trong thời trần Thái Tông. Trước đây Nhà Lý đã niềm nở đắp đê nhưng chưa xuất hiện quy hoạch quy mô, nên nhiều lần nước vẫn ập lệ kinh thành. Năm 1238 với 1243, nước lại ập lệ cung điện. Tháng 3 âm kế hoạch năm 1248, Thái Tông truyền cho những lộ đắp đê suốt từ đầu nguồn ra tới bờ đại dương để chống nước số đông dâng tràn, hotline là đê đỉnh nhĩ (quai vạc). Ông lập ra cơ sở Hà đê, gồm chánh sứ, phó sứ phụ trách kênh mương trong cả nước.<49> Nếu có đoạn đê lấn vào ruộng tứ nhân, triều đình đang đền tiền mang lại chủ ruộng.
Mỗi lúc trong nước có hạn hán, triều đình thường ban hành luật miễn thuế khóa, mở lương thóc rồi đại xá. Các chính sách kinh tế-xã hội của Thượng hoàng trần Thừa, Thái sư trằn Thủ Độ và nhà vua Trần Thái Tông đã khiến quốc lực mau chóng khôi phục, Đại Việt lại trở phải phồn thịnh và thái bình. Đại Việt Sử ký kết Toàn thư gồm mô tả tình hình Đại Việt thời nai lưng Thái Tông là "quốc gia vô sự, dân chúng yên vui".
Đánh dẹp sống phía bắc cùng Chiêm Thành
Trần Thái Tông rất chú trọng việc xây dựng quân nhóm thiện chiến, tất cả cấm quân cùng quân các lộ.<60> Năm 1239 ông sai bảo tuyển đinh tráng trong nước làm cho lính; chia thành 3 bậc thượng, trung, hạ. Tháng 2 âm lịch năm 1241, ông tìm kiếm người khỏe mạnh và thành thạo võ nghệ cho bắt đầu làm Cấm quân, call là quân thượng đô túc vệ. Sau đó, ngày xuân năm 1246 Thái Tông lập ra 3 vệ cấm quân, tên là Tứ thiên, Tứ thần, Tứ thánh. Đối cùng với quân các lộ, bên vua quy định: đinh tráng của nhị lộ Long Hưng, Thiên ngôi trường thì tham gia quân Thiên thuộc, Thiên cương, cưng cửng thánh, Cung thần; đinh tráng lộ Hồng, lộ Khoái thì dự vào quân Tả Hữu Thánh Dực; đinh tráng hai lộ trường Yên, loài kiến Xương thì gia nhập quân Thánh Dực, Thần sách. Đinh tráng các lộ sót lại được bỏ vô quân Cấm vệ hoặc các đoàn nhóm trạo nhi (lính chèo thuyền).
Tháng 8 âm kế hoạch năm 1253, Thái Tông thành lậpGiảng Võ đườngđể huấn luyện và giảng dạy cho quan lại võ.Sĩ phu đời LêNgô Thì Sĩđã khen ngợi cơ chế xem trọng văn, võ của vua gây dựng triều Trần:
Vua
Dưới thời Thái Tông, một số trong những cuộc xung hốt nhiên đã xẩy ra trên biên giới phía Bắc cùng Nam của Đại Việt. Ở phía Bắc, nam giới Tống đang chịu sức ép tấn công từ đế quốc Mông Cổ. Vị vậy, quan liêu lại của Tống điều hành và kiểm soát biên giới phía Nam hết sức lỏng lẻo, chế tạo điều kiện cho các toán cướp tín đồ Mán tiếp tục hoành hành. Điều này đang làm ngăn cản cho câu hỏi đi lại thân Đại Việt cùng với Tống.<64> Sách Khâm định Việt sử Thông giám cưng cửng mục còn mang đến biết: "Sứ cỗ Nhà è cổ phái sang mặt Tống, được đi độ tứ người, chỉ được đem sách vở đi theo, còn lễ cống thì niêm phong lại mang đến biên giới, do quan địa phương gửi đệ về triều, nhưng cũng ko lần làm sao đệ về được đầy đủ."
Tháng 10 âm kế hoạch năm 1240, dân Thổ Mán tự nước Tống kéo sang Đại Việt, cướp phá lạng ta Giang. Thái Tông cử thị thần Bùi Khâm lên biên giới giải quyết tình hình.
Mùa đông năm 1241, người dân tộc nước Tống lại quấy phá biên cương Đại Việt. Thái Tông không nên đốc tướng tá Phạm Kính Ân mang quân dẹp loạn, phá được quân Thổ, Mán.
Cuối năm 1241, è Thái Tông thân chinh đánh vào đất Tống, hòng truy tìm diệt những toán chiếm Thổ Mán và nối lại đường giao thông giữa Đại Việt với Tống. Sách Đại Việt Sử ký Toàn thư đang thuật lại cuộc hành binh này rằng:
"Vuathân hành nỗ lực quân đi đánh các trại Vĩnh An, Vĩnh Bình của nước Tống phía đường bộ, quá qua châu Khâm, châu Liêm, trường đoản cú xưng là Trai Lang, bỏ thuyền phệ ở trong cõi, chỉ đi bằng các thuyền nhỏ Kim Phụng, Nhật Quang, Nguyệt Quang. Bạn châu ấy phân vân là vua, đều lo âu chạy trốn. Đến sau biết là vua mới chăng xích sắt giữa sông để chặn đường thủy. Khi trở về, vua không nên nhổ rước vài chục dòng neo mang về."
Sau khi trở về nước, tháng 4 âm lịch năm 1242, vua Thái Tông lại không nên Thân vệ tướng tá quân trằn Khuê Kình đưa quân lên đóng góp tại biên ải Việt-Tống. è cổ Khuê Kính thúc quân xâm lăng lộ bằng Tường (Trung Quốc), tự đây các tuyến giao thông giữa Đại Việt với Tống hoàn toàn được khôi phục.
Ở phía Nam, kể từ cuối thời Lý, Chiêm Thành thường xua quân giật phá vùng ven bờ biển của Đại Việt. Sau khoản thời gian Nhà è cổ thành lập, vua Thái Tông đã sai sứ sang trọng thông hiếu với Chiêm. Bạn Chiêm một mặt dâng triều cống, phương diện khác mang lại quân tiến công phá Đại Việt và đòi vua nai lưng trả lại giáo khu bị mất năm 1069.Tháng 1 âm định kỳ năm 1252, Thái Tông cử em là è cổ Nhật Hiệu làm Lưu thủ khiếp sư, rồi thân chinh tiến công Chiêm Thành. Quân Đại Việt win trận, bắt được vương hậu cha Da La cùng nhiều thê thiếp, quân dân của vua Chiêm. Thời điểm cuối năm 1252, vua Thái Tông đem quân về nước, phong Nhật Hiệu có tác dụng Thái úy.Thất bại này khiến cho Chiêm Thành phải thỏa thuận thần phục bên Trần; sử Việt với thư từ nước ngoài giao giữa vua è cổ với vua Mông Cổ đều xác minh từ năm 1252 mang đến năm 1285, Chiêm Thành đã những lần sai sứ sang trọng triều cống (thậm chí vào khoảng thời gian 1279, những sứ thần Chiêm còn xin sống lại làm cho quan cho vua Trần) và không gây một trận đánh nào với Đại Việt.
Phế lập Hoàng hậu
Mùa xuân năm 1226, sau khi được vợ là Lý Chiêu Hoàng nhịn nhường ngôi, è cổ Thái Tông đã phong Chiêu Hoàng làm cho Chiêu Thánh Hoàng hậu.Chiêu Thánh có thai ra đời một hoàng tử mang đến Thái Tông, viết tên là Trịnh (鄭). Bộ Đại Việt Sử ký kết Toàn thư call Trịnh là Hoàng thái tử, nhưng mà khi viết về việc Trịnh mất năm 1233, thì bỏng đoán là Trịnh sẽ chết ngay khi sinh.Thái sư è Thủ Độ cùng bà xã là Thiên cực công chúa bèn tính chuyện lập một bạn khác làm cho hoàng hậu, để bảo đảm có nhỏ nối dõi cho Thái Tông.
Khoảng năm 1236-1237, thấy Thuận Thiên công chúa (chị của Chiêu Thánh cùng cũng là bà xã Hoài vương è Liễu - anh Thái Tông) đang mang thai trần Quốc Khang 3 tháng, nai lưng Thủ Độ ép nhà vua phế Chiêu Thánh xuống có tác dụng công chúa, rồi lấy Thuận Thiên làm hiền thê mới. Trần Liễu không chịu mất vợ, bèn tập hợp chiến binh nổi dậy trên sông Cái.Điều này tạo nên Thái Tông nặng nề xử, và vào một đêm ông kín đáo rời Thăng Long lên núi im Tử, xin tu theo thiền sư Đạo Viên. Khi thiền sư hỏi ông mong muốn gì mà lại lên núi, bên vua bày tỏ: "Trẫm còn thơ dại vội mất hai thân, cô quạnh đứng bên trên sĩ dân không chỗ nương tựa. Lại nghĩ sự nghiệp những bậc đế vương vãi đời trước, thạnh suy không thường, do đó Trẫm cho núi này chỉ cầu làm Phật, chớ không cầu gì khác". Sư Đạo Viên trả lời:
"Trong núi vốn không cóPhật, Phật chỉ ngơi nghỉ trong tâm. Trung tâm lặng nhưng mà biết gọi là Chân Phật. NayBệ hạnếu ngộ tâm này thì tức tự khắc thành Phật, ko nhọc search cầu mặt ngoài."
Sau đó, trằn Thủ Độ đưa những quan lên núi im Tử nằn nì Thái Tông trở lại kinh đô. Sư Đạo Viên cũng khuyên răn rằng:
"Phàm có tác dụng đấng nhân quân, bắt buộc lấy ý hy vọng của thiên hạ làm ý mong của mình, lấy trung tâm của trần thế làm vai trung phong của mình. Ni thiên hạ mong đón đại vương trở về, thánh thượng không về sao được. Song phần nghiên cứunội điển, mong hoàng thượng đừng xao lãng."
Nghe lời sư Đạo Viên với Trần Thủ Độ, trằn Thái Tông thuộc bách quan trở về khiếp đô, thường xuyên trị nước. Nhị tuần sau, trằn Liễu nhận biết quân mình yếu cầm cố và ko thể ngăn chặn lại triều đình. Trần Liễu ngóng lúc Thái Tông đi thuyền qua sông Cái, rồi Liễu cải trang làm bạn đánh cá, đi thuyền độc mộc mang lại chỗ thuyền ngự để đầu hàng. Trằn Thủ Độ rút gương toan chém trằn Liễu, mà lại Thái Tông rước thân mình bảo vệ cho trằn Liễu, rồi khuyên trằn Thủ Độ thu quân. Bên vua còn cung cấp cho è Liễu đất thái ấp ở lặng Phụ, yên Dưỡng, lặng Sinh, yên ổn Hưng cùng Yên Bang (nay thuộc Quảng Ninh), bên cạnh đó tặng Liễu tước im Sinh vương vãi (安生王). Những sử gia như Ngô Sĩ Liên cùng Phan Phu Tiên sẽ chỉ trích Thái Tông là "cướp vk của anh" với quy mang lại ông là để tiền đề cho các hành vi trái "tam cương cứng ngũ thường" của vua tôi triều Trần:
Thái Tông mạo nhận bé của anh làm bé của mình. Sau nàyDụ TôngvàHiến Từđều choNhật Lễlàm con của Cung Túc Vương, mang lại nỗi cơ nghiệp bên Trần suýt nữa bị sụp đỗ, há chẳng buộc phải là không có ngọn nguồn của nó sau?
Tuy nhiên, team sử thầnĐại Nambiên biên soạn bộKhâm định Việt sử Thông giám cương mụccó lời ôm đồm cho trằn Thái Tông trước các phê bình của sử thần triều trước:
Phong hóa công ty Trần ko nghiêm chỉnh, lại tệ rộng phong hóaNhà Đườngở Trung Quốc. Nhưng lại bấy giờ đồng hồ Thái Tông hãy còn thơ ấu, mà Thủ Độ là fan rất ngoan cố, phàm việc gì cũng do hắn chỉ sử, Thái Tông không tuân theo cũng ko được. Ráng mà sử thần cứ chỉ trích riêng biệt Thái Tông, như vậy chưa đề xuất là lời phê công bằng. Vả lại, lúc mới khai quốc, vua còn thơ ấu, lòng người còn nghi ngờ, Thủ Độ lại vốn là người lừng chừng chữ, nuốm mà một mình kinh doanh, dựng lên được nghiệp lớn, thì thực là cưng cửng quyết, hiểm giảo, xưa ni ít bao gồm mấy người.
Tháng 2 âm lịch năm 1237, trằn Thái Tông dựng năng lượng điện Linh quang đãng (hay năng lượng điện Phong Thủy) ở bếnĐông bộ Đầu, bờ nam giới sông Hồng, đoạn tự dốc sản phẩm Than cho tới cầuLong Biênngày nay. Thường khi xe vua đi trường đoản cú hoàng do đó đây, bá quan chuyển đón, dâng trầu cau với trà, yêu cầu dân gian quen hotline là năng lượng điện Hô Trà (Gọi Chè).
Cũng sau lần gặp gỡ Thiền sư Đạo Viên ở yên Tử năm 1236, è cổ Thái Tông ban đầu chuyên trung khu tu tập theoThiền tông Phật giáo. Mặc dù bận việc coi chính sự và họcKhổng giáo, ông vẫn dành nhiều thời hạn cho câu hỏi nghiên cứu, áp dụng các triết lý trong khiếp điểnĐại thừacùng hầu như giáo huấn của ông cha Thiền. Bên vua tu học với sự cung ứng của những thiền sư như Đạo Viên ở yên Tử, Ứng Thuận, Tức Lực với Đại Đăng ngơi nghỉ Thăng Long, cùng những vị tăng người Tống là Đức Thành, Thiên Phong. Theo cuốnThánh đăng ngữ lục(một sản phẩm khuyết danh về câu hỏi tu học Thiền tông của 5 vua đầu thời Trần, được viết vào khoảngthế kỷ XIV), Thái Tông đọckinh Kim Cươngđến câu"Ưng vô sở trụ nhi sinh kỳ tâm"thì ngộ đạo.Sau đó, khoảng tầm năm 1247-1252, ông viết sáchThiền tông chỉ phái nam ca(Bài ca về yếu ớt chỉ của Thiền tông) nhằm truyền bá mang lại hậu sinh về tay nghề giác ngộ của mình. Thiền sư Đạo Viên khi gọi được chiến thắng này đã nhận xét:"Tâm của chư Phật ở cả vào này", với khuyến khích bên vua lưu giữ hành thoáng rộng trong nước.Ngoài ra, Thái Tông còn dựng chùa bốn Phúc trong khu trung tâm Thăng Long, để dàn xếp thêm kỹ năng và kiến thức với các cao tăng, đồng thời giảng dạy Thiền học cho lớp hậu sinh.Thánh đăng ngữ lụckể rằng"hằng ngày vua thờ trai tăng cho hơn 500 vị, độ có tác dụng đệ tử rộng 30 người".
Kháng chiến chống Mông Cổ
Trong khi Đại Việt hưng thịnh dưới triều Trần, ngơi nghỉ phương Bắc, đơn vị Tống đề xuất rút xuống phía dưới nam trước việc xâm lấn từ bỏ nước Kim của người con gái Chân. Phía tây bị nước Tây Hạ phân tách cắt. Tới đầu thế kỷ XIII, bạn Mông Cổ ở phía bắc nước Kim thống tốt nhất dưới quyền Thành Cát bốn Hãn, trở bắt buộc lớn mạnh. Mông Cổ tiến công xuống phía nam, tiêu diệt Tây Hạ (1227) và Kim (1234). Mặc dù đã không ngừng mở rộng bờ cõi bát ngát sang phía tây, diệt các nước Tây Á và đánh sang trọng châu Âu, bạn Mông Cổ tiếp tục tiến xuống phía nam giới để hủy diệt Nam Tống. Trước thế tiến công của Mông Cổ, mon 2 âm kế hoạch năm 1257, thổ quan tiền châu bốn Minh của Tống là Hoàng Bính đem gia quyến thanh lịch nội trực thuộc Đại Việt. è Thái Tông nhận, lấy con gái Bính là Huệ Túc Phu nhân.
Năm 1253, quân Mông Cổ vì chưng Thái soái Uriyangqatai (Ngột Lương thích hợp Thai) chỉ huy chinh phục nước Đại Lý (Vân phái nam ngày nay). Sau đó, năm 1257, khắc hãn Mông Cổ là Mông Kha lên kế hoạch sai Uriyangqatai đem quân từ bỏ Đại Lý xuống chiếm Đại Việt, hòng tạo nỗ lực "gọng kìm" tấn công quặt lên các châu Ung (nay là phái nam Ninh, Quảng Tây) cùng Quế (nay là Quế Lâm, Quảng Tây) của Tống. Uriyangqatai sẽ 3 lần nhờ cất hộ sứ quý phái đòi Đại Việt thần phục tuy thế vua Thái Tông không những lắc đầu mà còn bắt những sứ đưa giam vào ngục. Thái Tông cũng khẩn trương chuẩn bị kháng chiến. Theo Đại Việt Sử cam kết Toàn thư, tháng 9 âm kế hoạch năm 1257, ông không nên Hưng Đạo vương trần Quốc Tuấn kêu gọi quân thủy bộ trấn thủ biên giới, sau đó, mon 11 âm lịch năm 1257, ông kêu gọi quân dân toàn quốc sửa soạn khí giới. Những vương hầu, tôn thất cũng chiêu tập gia nô, dân binh, thổ binh… có tác dụng lực lượng cần vương, kết hợp chiến đấu cùng với quân chính quy của triều đình.
Tháng 12 âm lịch năm 1257, Uriyangqatai (Ngột Lương hòa hợp Thai) dẫn ngay gần 3 vạn quân tiến vào Đại Việt.Ngày 12 tháng 12 âm định kỳ năm 1257 (tức ngày 17 tháng một năm 1258) quân Mông Cổ mang lại Bình Lệ Nguyên (nay là thị trấn Bình Xuyên tỉnh Vĩnh Phúc), è cổ Thái Tông thân đem sáu quân đi đánh. Sử cũ ghi được bàn giao nhà vua và tướng Lê Phụ trằn đã hành động rất cam đảm, tuy nhiên không thể vượt qua quân Mông Cổ. Lúc quan quân thất thế, có fan khuyên Thái Tông nghỉ ngơi lại tử thủ nhưng Lê Phụ Trần nhất quyết ngăn cản.Thái Tông thu quân mang lại bến Lãnh Mỹ, kế tiếp xuống thuyền trở về Phù Lỗ. Uriyanqatai sai Cacakdu tiến quân nhanh ra bến, hòng cướp thuyền, bắt sống vua quan đơn vị Trần, tuy vậy không thành công.Cương mục chép: "Nhà vua... Lui quân đóng góp ở sông..., Phụ è đi sau cuối để vạch quân. Lúc ấy quân Mông Cổ xua gấp, phun tứ tung, Phụ è cổ lấy cái sạp thuyền che đỡ mang lại nhà vua được thoát nạn".Thất bại trong việc đuổi bắt bộ chỉ đạo Nhà trằn và dứt sớm chiến tranh đã khiến cho Cacakdu bị Uriyanqatai trách phân phát dữ dội, và buộc phải uống dung dịch độc tự tử.
Sang ngày hôm sau, ngày 18 tháng 1 năm 1258, vua trằn Thái Tông dàn quân chặn địch mặt sông Cà Lồ sinh hoạt Phù Lỗ. Quân Mông Cổ vượt sang sông Cà Lồ và đánh bại quân Đại Việt. Vua trần lại chủ động rút quân về phía Thăng Long. Uriyangqatai tung quân truy hỏi kích cho tới bến Đông cỗ Đầu (nay là phố Hòe Nhai, mặt hàng Than, Hà Nội) trên hướng phía đông Thăng Long. Để thoát khỏi tình núm nguy ngập, bộ lãnh đạo Đại Việt quyết định di tản lực lượng khỏi gớm đô, cùng lui về sông Thiên Mạc (nay thuộc thị xã Khoái Châu, thức giấc Hưng Yên).Tại phía trên vua Thái Tông đã trao đổi với Lê Phụ trằn những vấn đề cơ mật, phần nhiều không người nào được nghe. đơn vị vua cũng đi thuyền nhỏ tuổi tới thuyền của nai lưng Nhật Hiệu (chỉ huy quân Tinh Cương) nhằm xin chủ ý về kế sách giữ lại nước. Nhật Hiệu gửi ngón tay xuống chấm nước rồi ghi nhì chữ "nhập Tống" (tức là nên trốn thanh lịch nước Tống) trên mạn thuyền. Thái Tông lại hỏi về thực trạng quân Tinh cương cứng thì Nhật Hiệu chỉ đáp: "Không call được bọn chúng đến". Kế tiếp Thái Tông tìm về tham vấn Thái sư trằn Thủ Độ, và được thái sư khích lệ:
Đầu thần chưa rơi xuống đất, bệ hạ đừng lo gì khác.
Quân Mông Cổ chiếm lĩnh được kinh thành Thăng Long, song chạm mặt nhiều trở ngại do thiếu lương thực trầm trọng. Mông Cổ đề xuất chia quân đi cướp bóc ở vùng nước ngoài vi cùng phụ cận, mà lại bị dân chúng ngăn đánh quyết liệt.Quân Mông Cổ chịu tổn thất nặng nề.Trong lúc đó, quân chủ lực Đại Việt đã làm được chỉnh đốn cùng hồi sức sau phần lớn thất bại đầu tiên. Ngày 28 tháng 1 năm 1258, vua trần Thái Tông cùng Thái tử trằn Hoảng thúc quân phản nghịch kích vào bến Đông bộ Đầu, làm tan quân Mông Cổ. Uriyangqatai bắt buộc rút quân khỏi Thăng Long và dỡ chạy về Vân Nam. Trên tuyến đường chạy, quân Mông Cổ lại bị một thổ quan tín đồ Tày là Hà Bổng tập kích, khuấy tan tại Quy Hóa (vùng Lào Cai, im Bái).Quân Mông Cổ rút lui, không hề cướp phá, nên dân Việt hotline là "giặc Phật". Uriyangqatai kéo quân về thành Áp Xích (Đại Lý), đề nghị tìm đường khác tiến công đất Tống.Ngày mùng một đầu năm năm 1258, nai lưng Thái Tông tổ chức định công, phát tội đến quan tướng trên Thăng Long. Lê Phụ trằn lãnh chức nhập nội phán thủ, tước đoạt Bảo Văn hầu và được gả vợ cũ vua là Chiêu Thánh; è cổ Khánh Dư được ban chức Thiên tử nghĩa nam; Hà Bổng cũng thụ phong tước hầu.
BộĐại Việt Sử ký Toàn thưcũng nói chuyện è Thái Tông tha tội mang lại Hoàng Cự Đà, viên đái hiệu bao gồm hành vi bất trung trong trận đánh chống Mông Cổ:
Trước kia bao gồm lần vua ban xoài cho tất cả những người hầu cận, Cự Đà không được ăn. Đến lúc quân Nguyên cho tới Đông bộ Đầu, Cự Đà ngồi thuyền vơi chạy trốn. Đến Hoàng giang gặp mặt Hoàng thái tử đi thuyền ngược lên, Đà lánh sang bên bờ sông bên kia, thuyền chạy khôn xiết gấp. Quan tiền quân gọi lớn:
- Quân Nguyên ngơi nghỉ đâu?
Cự Đà trả lời:
- không biết, đi mà hỏi những người ăn xoài ấy!
Đến đây, hoàng thái tử xin khép Cự Đà vào rất hình để răn hầu như kẻ có tác dụng tôi bất trung. Vua nói:
- Cự Đà tội xứng đáng giết cả họ, song đời xưa đã bao gồm chuyện Dương Châm không được ăn thịt dê, mang đến nỗi có tác dụng quân nước Trịnh bị thua. Việc Cự Đà là lỗi ở ta, tha mang lại hắn tội chết, chất nhận được hắn tiến công giặc chuộc tội.
Bang giao sau cuộc chiến
Sau đại bại của cuộc tiến công Đại Việt năm 1258, đế quốc Mông Cổ vẫn không quăng quật ý định buôn bản tính phương Nam. Từ bây giờ Mông Cổ sẽ phải triệu tập lực lượng tiến công Nam Tống, nên họ chưa thể phạt binh đánh Đại Việt lần hai, với tạm sử dụng biện pháp ngoại giao nhằm thuyết phục vua nai lưng thần phục. Theo các sách Kinh cụ đại điển từ lục cùng Nguyên sử, ngay sau khi lui quân về Vân Nam, Thái soái Mông Cổ Uriyangqatai (Ngột Lương vừa lòng Thai) đã gửi 2 sứ mang sang dụ vua trần tới chầu. è Thái Tông trói nhì sứ giả với trục về nước. Đồng thời ông vẫn gia hạn quan hệ hữu hảo với phái nam Tống. Mà lại một thời hạn sau, thấy Mông Cổ còn rất mạnh khỏe và liên tục lấn vào khu đất Tống, triều đình Thái Tông nhận định Nam Tống không thể khả năng tác động tới Đại Việt và thiết yếu Mông Cổ mới là hiểm họa lớn nhất. đơn vị vua bèn biến hóa phương sách nước ngoài giao; mùa xuân năm 1258, ông cử một phái bộ có Lê Phụ Trần làm cho Chánh sứ, Chu chưng Lãm làm Phó sứ sang trọng thông hiếu với Mông Cổ. Sứ bộ này lấy danh nghĩa sang dâng cống vật đến Uriyanqatai tại Vân Nam; nhưng thực tế là đi thăm dò thực lực cũng giống như các động thái của Mông Cổ.
Sau lúc sứ bộ của Lê Phụ trằn về nước, hãn Mông Cổ không đúng Nur-ud-Dīn đi sứ quý phái Đại Việt, mang theo bức thư đòi Thái Tông đích thân mang lại chầu. Trong thư bao gồm đoạn: "Trước đây ta sai sứ quý phái thông hiếu, các ngươi bắt giữ không cho về, vì thế ta mới có cuộc xuất quân năm trước, khiến quốc chủ ngươi bắt buộc chạy ra địa điểm thảo dã. Lại lệnh nhì sứ cho chiêu an, trả nước, ngươi lại bắt trói sứ ta rồi xua đuổi về. Nay sệt sai sứ mang đến dụ, nếu đàn ngươi gồm lòng thề nội phụ thì quốc chủ đề xuất đích thân đến, nhược bởi không sửa lỗi, hãy báo cho ta rõ". Thái Tông không chấp thuận, chỉ vấn đáp bằng lời lẽ tế nhị: "Tiểu quốc tâm thành thờ bề trên, vậy đại quốc đối đãi nắm nào?". Chuyến đi sứ của Nur-ud-Dīn trọn vẹn thất bại; dẫu vậy sau đó, Mông Kha lại không đúng Nur-ud-Dīn lịch sự Đại Việt cùng với mục đích tương tự lần trước. Vua nai lưng vẫn ko nhượng bộ, nhưng lại cũng trấn an sứ trả rằng "Đợi đức âm ban xuống sẽ nhanh chóng sai con em sang làm nhỏ tin". Trên thực tế, việc này không bao giờ được thực hiện. Cuộc chiến đấu ngoại giao giữa hai nước tiếp tục ra mắt quyết liệt cho đến thời trằn Nhân Tông, lúc Mông Cổ xâm chiếm Đại Việt lần sản phẩm công nghệ hai (1285).
Đánh giá về tầm dáng của cuộc thắng lợi năm 1258 của trần Thái Tông với quân dân Đại Việt, những tác mang phương Tây Peter D. Sharrock cùng Vũ Hồng Liên (người Anh nơi bắt đầu Việt) viết:
Các bộ sử Việt ca tụng các sự kiện năm 1258 là 1 trong đại thắng, dẫu vậy Nguyên sử với An nam giới chí lược mang lại là người Mông Cổ vẫn thắng, bởi vì họ đã sở hữu được Thăng Long. Cuối năm đó, Đại hãn Mông Kha nhờ cất hộ một lá thư mang đến vua Trần, có nói tới việc ông ta
Thái thượng hoàng
Ngày 24 tháng hai năm Nguyên Phong trang bị 8 (tức ngày 30 mon 3 dương lịch năm 1258), è cổ Thái Tông truyền ngôi mang lại Thái tử è cổ Hoảng, tức hoàng đế Trần Thánh Tông. Trằn Thái Tông lui về cung Thánh Từ làm Thái thượng hoàng, được Thánh Tông dưng tôn hiệu Hiển Nghiêu Thánh Thọ thái thượng hoàng Đế (顯堯聖壽太上皇帝). Tự đây, công ty Trần theo lệ truyền ngôi sớm mang lại thái tử, đầu tiên để tránh vấn đề tranh giành ngôi báu giữa các con (do sẽ sớm được định đoạt), máy nữa là rèn luyện đến vị nhà vua mới cai trị giang sơn càng nhanh chóng càng tốt.
Trên cương cứng vị là Thượng hoàng, trằn Thái Tông vẫn hỗ trợ, phía dẫn con mình trị nước, củng vắt nền thống trị của mình Trần, mở sở hữu giáo dục, gớm tế, văn hóa và vồ cập theo dõi tình hình phương Bắc.Sách Việt sử tiêu án vẫn kể lại: "Thượng hoàng ban yến mang lại quần thần ở năng lượng điện Diên Hiền, có sao chổi chỉ ra ở phận vị sao Liễu, sáng sủa rực trời; Thượng hoàng ra coi, bảo rằng: "Sao Liễu là địa phận Lâm An, không hẳn là thiên tai ngơi nghỉ nước ta"... Mon 10 năm ấythì vua bên Tống mất".Thượng hoàng cũng đích thân đón chào sứ cỗ Mông Cổ do Trương Lập Đạo (Trương hiền khô Khanh) có tác dụng Chánh sứ vào năm 1265.Trong thời hạn này, nhì vua trần một mặt giao hiếu với phái mạnh Tống (năm 1262, Tống Lý Tông sắc phong trần Thái Tông có tác dụng Kiểm hiệu Thái sư An phái mạnh Quốc Đại vương, Thánh Tông làm An nam Quốc vương, khuyến mãi ngay thêm vàng và gấm vóc), phương diện khác chấp nhận triều cống Mông Cổ 3 năm 1 lần, tuy vậy cự tuyệt rất nhiều yêu sách nhằm mục đích biến Đại Việt thành một thuộc quốc của Mông Cổ.
Sau khi nhịn nhường ngôi vua mang đến con, è cổ Thái Tông có rất nhiều thời gian hơn cho việc nghiên cứu, huấn luyện và giảng dạy Thiền tông. Thượng hoàng vẫn dựng miếu Phổ Minh tại Thiên trường (Nam Định) và am Thái Vi trên hành cung Vũ Lâm (Hoa Lư, Ninh Bình) nhằm tu tập, đồng thời chỉ huy dân khai hoang, mở ấp.Thượng hoàng còn viết thêm những sách dạy Phật học, trong số ấy có Khóa lỗi lục (Tập bài giảng về lẽ hư vô), Lục thì sám hối hận khoa nghi (Nghi thức sám hối hận vào sáu thời khắc trong một ngày), Kim cương cứng Tam Muội chú thích (Chú giải khiếp Kim cương Tam Muội, thời nay đã thất lạc, chỉ từ bài tựa in trong quyển Khóa lỗi lục), bình đẳng lễ sám văn (Bình đẳng sám hối) cùng một số bài luận giảng về việc tọa thiền, vấn đề niệm Phật cùng một bài bác răn về tửu sắc...Trong bài Phổ thuyết nhan sắc thân (Nói rộng về dung nhan thân) thuộc cỗ Khóa hỏng lục, Thái Tông bao gồm giảng về sự vô thường, giả tạm của thân bạn và sự quan trọng tránh khỏi của cái chết:
Hết thảy những người! hệt nhau con rối, những nhờ sợi tơ kéo rút, đùa mang lại đùa đi thuộc sanh một thứ, sau thời điểm buông đi, thiệt là xứng đáng chết. Từ bỏ khởi muôn bài toán tính toán... Chẳng lo già bệnh chết đến, chỉ say mê sắc tài rượu thịt... Một hôm bệnh trở nặng trầm kha, trăm năm trọn về mộng lớn... Nhặt thu hài cốt, chôn cất thịt xương... Quan liêu quách phó cho đóm lửa ma trơi chỗ hoang dã, mả mồ giao đến muôn dặm núi sông. Khi xưa tóc đen má ửng, ngày nay xương trắng tro đen. Khi mưa lệ rơi thì mây sầu thê thảm, lúc gió bi thiết thổi thì trăng sáng sủa hắt hiu. Đêm vắng tanh thì quỷ khóc thần sầu, năm nhiều năm thì ngựa giầy trâu đạp. Lửa đom đóm lập lòe trong đám cỏ xanh, tiếng dế ngâm nỉ non cạnh sản phẩm dương liễu. Bia ghi nửa chìm, rêu xanh phủ, tiều phu giậm mãi thành lối mòn. Dầu đến văn chương mẫu thế, mang sử tài sắc nghiêng thành, chung cuộc đâu có đường khác, sau cuối cũng chỉ một lối đi.
Hoặc như trong bài xích tựaLục thì sám ân hận khoa nghi, è Thái Tông có giải thích tác dụng của nghi tiết sám ân hận trong câu hỏi chuyển ác có tác dụng lành:
Ôi! chúng sinh bản lại giác-tánh, thanh-tịnh viên-minh. Lắng như thái-hư, không một hạt bụi. Vị bọt vọng khởi, cõi uế hiện tại thành. Năng sở nương nhau, Phật, ta nhì ngả. Tính căn riêng rẽ, ngu, trí phân chia đường. Chỉ bảo một môn, khó thể ngộ nhập. Nênđức Phật ta, hoằng tứ nguyện lớn, phương tiện đi lại mở các pháp-môn, chỉ nẻo con đường về, ứng căn bệnh cho thuốc. Biết huyễn cấu của bọn chúng sinh, từ vọng mà có. Khuyên chúng ta một niềm siêng năng quy-y lễ sám. Khiến cho thân trung tâm thanh tịnh, tròn sạch sẽ như xưa. Gió im sóng dừng, những vết bụi hết gương sáng. Vì, trung khu xưa có tác dụng ác, như mây bịt mặt trăng; trọng điểm nay làm cho lành, như đuốc chảy bóng tối. Ôi! chức năng của lễ sám, thật trái là lớn, đâu phải có thế!
Sáng tác của Thượng hoàng trong quá trình này được Hòa thượng thích hợp Nhất Hạnh thừa nhận xét là"còn chín chắn rộng Thiền Tông Chỉ Nam nhưng hồi viết vua mới chỉ trên 30 tuổi".
Trần Thái Tông còn là 1 trong những nhà thơ, đã còn lại tập è cổ Thái Tông ngự tập (1 quyển), được Phan Huy Chú khen là "lời thơ thanh nhã, xứng đáng đọc".Ngày ni tập thơ này đã thất lạc, chỉ với lại 2 bài bác Kỷ Thanh Phong am tăng Đức tô (Gửi công ty sư Đức Sơn ở am Thanh Phong) và Tống Bắc sứ Trương hiền đức Khanh (Tiễn Bắc sứ Trương thánh thiện Khanh) chép trong An phái nam chí lược, Việt âm thi tập với Toàn Việt thi lục.
Qua đời
Ngày 1 tháng bốn âm định kỳ (5 tháng 5 dương lịch) năm 1277, Thượng hoàng è Thái Tông từ trần tại điện Vạn lâu (Thăng Long), tận hưởng thọ 60 tuổi. Theo Đại Việt Sử ký kết Toàn thư, Thái Tông đã đoán trước được ngày mất của ông:
Trước đó, Thượng hoàng mang lại ngự đường, bất chợt thấy bé rết bò trên áo ngự. Thượng hoàng sợ, lấy tay phủi nó rơi đánh "keng" xuống đất, chú ý xem thì hóa ra chiếc đinh sắt, đoán là điềm năm Đinh.
Lại có lần nghịch sai Minh từ Nguyễn mang Lão sử dụng phép nghiệm quan liêu nghiệm xem điềm tốt hay điềm dữ. Ngày tiếp theo Mặc lão tâu: "Thấy một chiếc quan tài vuông tư mặt đều phải sở hữu chữ "nguyệt", trên áo quan có một chiếc kim, một dòng lược".
Thượng hoàng lại đoán: "Hòm tức là quan tài, chữ " nguyệt" (tháng) ở tứ bên tức là tháng 4, mẫu kim rất có thể cắm vào vật dụng gì, tức là nhập vào quan tài, chữ "sơ" là dòng lược, đồng âm với "sơ" là xa tức là sẽ xa rời các ngươi".
Lại lúc ấy đương tất cả trò múa rối, thông thường sẽ có câu: "Mau cho ngày mồng 1 nuốm phiên". Thượng hoàng lại đoán: "Thế là ngày mồng 1 ta chết".
Năm trước, tất cả một hôm thượng hoàng đột bảo tả hữu: "Tháng 4 quý phái năm ta tất chết". Đến nay đúng thật vậy.
SáchThánh đăng ngữ lụccũng thuật lại hầu như cuộc đàm luận Phật pháp cuối cùng của è cổ Thái Tông với trần Thánh Tông và Quốc sư Đại Đăng:
Vua bệnh, Thánh Tông thăm bệnh, nhân kia hỏi:
– Chân không với ngoan ko là đồng xuất xắc khác?
Vua đáp:
– hư không là một, nhưng do tự trung ương mê ngộ đề xuất thành có chân và ngoan không đúng khác. Ví như phòng nhà, xuất hiện thêm thì sáng, đóng góp lại thì tối, sáng sủa và về tối chẳng đồng, cùng phòng công ty là một.
Ngày hôm sau, Quốc sư Đại Đăng vào thăm hỏi:
– chúa thượng bệnh chăng?
Vua đáp:
– Tứ đại là bệnh, đặc điểm này xưa nay sanh tử không can hệ, nhưng mà dính kẹt trong dịch hoạn sao?
Khoảng mấy ngày sau, Thái Tông im thinh không nói, xua hết kẻ hầu hạ, đem vấn đề nước dặn dò Thánh Tông. Thánh Tông mong muốn nhờ nhì Quốc sư Phù Vân (Đạo Viên) cùng Đại Đăng nói pháp xuất cầm cho Thái Tông nghe. Thái Tông gằn giọng bảo:
- Đến trong đây, bớt một mảy tơ nhường nhịn trên thịt khoét thương, thêm một mảy tơ như trong mắt nhằm bụi. Ba đời chư Phật, bốn góc nhìn nhau, sáu đờiTổ sưthối thân gồm phần. Mặc dù Phù Vân nói huyền, Đại Đăng thuyết diệu hồ hết là lời thừa, hữu ích gì đối với cái này?
Nói xong Ngài lặng lẽ âm thầm thị tịch...
Xem thêm: Mua Pin Iphone 5 Chính Hãng Ở Đâu, Pin Iphone 5S Giá Tốt Tháng 10, 2021
Ngày 4 tháng 10 âm kế hoạch (31 tháng 10 dương lịch) năm 1277, triều đình làm lễ chôn cất Thái Tông trên Chiêu Lăng thuộc lấp Long Hưng (Tiến Đức, Hưng Hà, tỉnh thái bình ngày nay). Ông được tông miếu hiệu là Thái Tông (太宗), thụy hiệu là Thống Thiên Ngự cực Long Công Mậu Đức Hiển Hòa Hựu Thuận Thần Văn Thánh Vũ Nguyên Hiếu nhà vua (統天御極隆功茂德顯和佑順神文聖武元孝皇帝).